HET STAAT IN DE STERREN GESCHREVEN
Nieuwjaarstoespraak
7 januari 2017
Ambro Bakker s.m.a.
Pastoor-deken RK Amstelland
Allereerst mag ik u allemaal ‘n zalig nieuwjaar en Gods zegen over het nieuwe jaar 2017 toewensen. Wat staat ons in het nieuwe jaar te wachten? Wat staat er voor ons in de sterren geschreven?
Iedereen kent het oude verhaal van die astrologen uit het land van de opgaande zon, die vanuit het Oosten dé Ster achterna reisden. Maar wat staat er voor óns in 2017 in de sterren geschreven? Welke ster gaan wij in het nieuwe jaar achterna? Libelle, Linda, Margriet Story, Privé en de Nieuwe Revue hebben onze horoscoop voor 2017 al getrokken. Ik heb er de afgelopen week één gelezen. Wat staat er over mij in de sterren?
Er staat: ‘De tijd lijkt je op dit moment door de vingers te glippen.’ Dat doet de tijd al jaren bij mij en dat wist ik al lang. ‘Besteed wat meer aandacht aan je gezondheid, want je staat onder grote druk.’ Dat heb ik niet gedaan. Ik heb geen extra kleding aangetrokken of meer appelen gegeten voor de vitaminen. Integendeel, ik ben deze winter bijna elke dag nog zonder jas naar buiten geweest. Zonder gevolgen. Maar ja, ik had natuurlijk onder grote druk moeten staan. Maar ook daarvan heb ik niets gemerkt. Althans de druk van 2016 was niet groter dan anders.
‘Dit voorjaar wacht je een verhuizing of verandering van baan.’ Ik dacht: zouden de sterren me dan toch kennen? Ik ben benieuwd! Maar dan lees ik verder: ‘Een onverwachte meevaller en een helpende hand zullen je in 2017 weer moed geven verder te gaan’. Daar snap ik niets van. Ik heb altijd veel helpende handen gehad en het ontbreekt me nooit aan moed en inspiratie om verder te gaan. En trouwens, onverwachte meevallers heb ik ook vaak. Afgelopen week bracht een parochiane me nog een netje vol heerlijke mandarijnen!
Horoscopen, ik pas wel op mijn geluk in 2017 af te laten hangen van de sterren, die dooie dingen. Ik mag mijn geluk en inspiratie weer vinden in mijn omgang met God en de vele mensen die ik ook het komend jaar 2017 weer zal ontmoeten. En als u dan toch gelooft in horoscopen, dan geef ik u toch maar een horoscoop mee voor 2017 ‘Lieve mensen, u bent ook in het komende jaar een Kind van God, een mens met een hart. Daarom bemint de Heer, uw God, en uw naaste als uzelf. Probeer barmhartig met elkaar om te gaan, zoals God ons barmhartig is.’ Deze horoscoop van de Schepper van alle sterren geldt al jaren, voor alle sterrenbeelden. En wie daarnaar leeft, heeft altijd onverwachte meevallers.
De Bijbel verzet zich tegen horoscopen die daar mee aangeven dat sommige dingen in je leven onherroepelijk bepaald zijn, alsof er geen wrikken en bewegen aan is wat de toekomst van de aarde en de toekomst van ons mensen betreft. Het staat in de sterren te lezen. Wat kunnen de astrologen uit het Driekoningenverhaal ons leren? Misschien is de voornaamste boodschap dat je alles achter je moet durven laten om het onbekende tegemoet te trekken. Huis en haard verlaten, d.w.z. los van eigen zekerheden om naar Gods zekerheid toe te groeien en zijn Ster te volgen.
De moed om nieuwe – vaak onbekende – wegen te gaan. Dat zal dan ook de vraag zijn in het nieuwe jaar 2017: durven wij gezamenlijk verder te bouwen aan nieuwe wegen van gezamenlijkheid, ook als het ten koste gaat van onze eigen ster, en met zicht op de Ster van Bethlehem. De enige Ster die ik echt vertrouw.
Ook in Nederland zijn veel kerken flink in beweging gekomen. En daar zijn voldoende redenen voor. Halverwege de vorige eeuw heeft er een grote verandering plaatsgevonden in het kerkelijk leven. We moesten afscheid nemen van de volkskerk en gingen over naar een keuze-kerk. Via de vele vrijwilligers hebben we de volkskerk nog lange tijd overeind kunnen houden. En de kerk kent nog steeds de grootste vrijwilligersorganisatie in Nederland. Daar heb ik enorm veel waardering voor. Velen van u weten zich verantwoordelijk voor de taken waar de kerk zich voor gesteld ziet.
In vele parochies, ook in Amstelland is er sprake van een groot engagement. Maar de koppen van de vrijwilligers worden steeds grijzer. De koppen van onze voorgangers trouwens ook. Steeds minder vrijwilligers nemen steeds meer taken op zich. Dat zie je in tal van parochiële en dekenale overlegvormen. Je komt vaak steeds dezelfde gezichten tegen. En het wordt steeds moeilijker de opengevallen plaatsen in te vullen. Vanuit de praktijk van benoeming van kerk- en parochiebestuursleden wordt me dat steeds duidelijker. Een herbenoeming voor een derde, zelfs een vierde periode is bijna meer regel dan uitzondering geworden.
Een tweede gegeven is voor mij dat we in de tweede helft van de vorige eeuw – en ik heb daar zelf enthousiast aan mee gedaan – geleefd hebben vanuit het ‘samen-kerk-idee’. Verantwoordelijkheid en enthousiasme hebben we steeds meer met elkaar gedeeld. Het was niet langer de kerk van de pastoor, maar de kerk van ons sámen. Pastores mochten zichzelf steeds meer beschouwen als voorbijgangers in het pastoraat. Met hun aantreden begint de parochie niet, maar staan zij in een lange traditie, waarin plaatselijk het geloof wordt doorgegeven van vader op dochter en van moeder op zoon.
Het samen-kerk-zijn heeft veel mensen in beweging gezet, maar we moeten oppassen dat het geen beweging wordt waarin vrijwilligers voor vrijwilligers werken. Met de periferie, als je dat vervelende woord mag gebruiken, hebben we (te) weinig gedaan. We hebben – en doen dat nog steeds – veel energie gestoken in de vaste groep die in het weekend samenkomt. Liturgie krijgt de meeste aandacht van de vier aandachtsvelden: liturgie, geloofsopvoeding, diaconie en gemeenschapsopbouw.
Samen-kerk-zijn vraagt van ons, vooral in de komende decennia, dat we vooral ook werken aan een missionaire kerk, die een uitdaging vormt voor al die parochianen die we niet wekelijks of misschien alleen bij de pastorale markeringsmomenten, tegenkomen.
Al heel wat jaren geleden heeft ook onze bisschop het startsein gegeven voor een nieuwe, eigentijdse kerkelijke organisatie. Een organisatie die gebaseerd is op een 30-tal regio’s in het bisdom Haarlem-Amsterdam, op een verantwoorde regionale sacramentenbediening, en vooral ook aan de opzet van een missionaire kerk. Ook in onze parochie RK Amstelland blijven we in 2017 hard werken aan de opbouw van onze Amstellandse geloofsgemeenschap, en het zoeken en uitbouwen van onze onderlinge samenwerking.
Maar niet alleen onze kerkelijke structuur vraagt veel van onze aandacht. Het gaat vooral om de inhoud van ons geloof. We hebben een Blijde Boodschap die iedereen mag horen. Een boodschap die niemand uitsluit, maar zoals de actie van onze fondswerving Kerkbalans 2017 luidt: ‘de Kerk verbindt’. Het gaat om ‘verbinden. Verbindingen leggen, ook met mensen die we niet wekelijks meer in de kerk zien. Verbindingen ook tussen mensen van verschillende geloofsgemeenschappen.
De ecologische encycliek Laudato Si (2015) van paus Franciscus kan voor ons daarin een leidraad zijn. Voor de paus is de zorg voor de mens onlosmakelijk verbonden met onze zorg voor de aarde, voor het milieu. Of zoals de econoom Herman Wijffels dat zegt: wij leven ecologisch gezien in een crash-situatie. Doorgaan met de huidige wijze van produceren en consumeren is onhoudbaar. Dan tasten we de basis van ons leven aan en zullen ons zelf vernietigen. Paus Franciscus heeft het over het bewonen van een gemeenschappelijk huis, waarin alle overtuigingen, godsdiensten en culturen bij elkaar wonen en werken aan een gezamenlijke vrede. En een ander huis (een andere aarde) is er niet. We zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor onze gezamenlijke toekomst.
In 2016 hebben veel parochies en geloofsgemeenschappen, zich gebogen over het Jaar van Barmhartigheid’ dat de paus op Christus Koning 2016 officieel heeft afgesloten. Maar natuurlijk betekent dit niet dat we ook in 2017 daar niet mee verder zullen gaan. De spanningen tussen mensen, culturen en volkeren nemen in een snel tempo toe. De slogan is: niet samen, maar tegenover elkaar.
Eigenlijk is er niets nieuws onder de zon. Augustinus heeft het in het jaar 400 al over de noodzaak om ‘bruggen van barmhartigheid te bouwen’. Dat is anders dan wat sommige wereldleiders willen. Zij willen geen bruggen maar muren. Niet samenbrengen, maar scheiden. Daar kun je toch het meeste aan verdienen…
Maar er is geen barmhartigheid zonder affectiviteit. Herders (pastores) zonder enige liefde, zijn huurlingen en denken alleen maar aan zichzelf. Maar barmhartigheid die alleen maar bij mooie gevoelens en vrome gedachten blijft, is evenmin vruchtbaar en sterft af. Augustinus schrijft in zijn preek over het Johannesevangelie (7:10):
‘Niemand kan zeggen, welk gelaat, welke vorm, welke voeten of welke handen de liefde heeft. Toch heeft de liefde voeten, die brengen ons naar de Kerk. Toch heeft zij handen, want die strekken zich uit naar de armen. Toch heeft zij ogen, want die zien wie in nood verkeert’
Augustinus beschouwt de vrede als eindpunt van heel ons leven, als levensdoel. In de uiteindelijke realisatie valt die vrede samen met het eeuwig leven bij God. Ons hart dat ook in 2017 zo hunkert naar vrede. Augustinus:
‘Dan (na de dood) is er volop eeuwige vrede. Dan wonen we in die stad, u kent haar wel… Wie verlangt er niet naar die stad, waar geen vriend ooit weggaat en geen vijand binnenkomt, waar geen verleider is, niemand die onrust zaait en verdeeldheid brengt onder het volk van God… Dan zullen we God hebben om samen naar te kijken. God zal ons gemeenschappelijk bezit zijn. Wij zullen God hebben als gemeenschappelijke vrede’. (Preek over Psalm 84:10)
Al met al belooft het weer een spannend jaar te worden. Maar ik heb er alle vertrouwen in dat de operatie met hulp van velen zal slagen. Maar je hebt voor de omslag wel een beetje Abrahamsgeloof nodig en het geloof van die astrologen die alles achter zich lieten om de Ster van Bethlehem te volgen.
En als wij dat aan aandurven en positief openstaan voor de diepgaande veranderingsprocessen, dan zullen weten, ook voor RK Amstelland, dat alle horoscopen uit zullen komen. Want dan zullen alle Libelles zoemen, de Margrieten en de Linda’s zullen bloeien en het leven zal Privé een geweldige Story zijn. In het nieuwe jaar zal ons leven dan verlopen als een Nieuwe Revue!
Ik wens u Gods zegen over al uw activiteiten in het nieuwe jaar, maar vooral ook Gods zegen over uzelf. Dat wij ook in het nieuwe jaar zoeken naar vormen van verbinding. Dat ook wij muren slechten en bruggen van vrede en barmhartigheid bouwen.
Dat wens ik u van harte toe.
Ambro Bakker s.m.a.
Pastoor-deken RK Amstelland