3 en 4 april 2021
Paaswake en Pasen
Genesis 1:1-2:2, Jesaja 55: 1-11 en
Marcus 16: 1-7
Eergisteren, op Witte Donderdagavond werd voor de elfde keer ‘The Passion’ uitgezonden. Vanwege de coronamaatregelen werd vorig jaar The Passion uitge zonden vanuit het Mediapark in Hilversum. Dit jaar kwam de uitzending van The Passion vanuit de Mun sterkerk in Roermond. In de laatste 10 jaar zijn er mil joenen en miljoenen mensen die met ingehouden adem het Lijdensverhaal van Jezus Christus volgen.
Soms vraag ik me af weleens af waarom mensen, die nog nauwe lijks contact hebben met de kerk, massaal het lijdens verhaal van Jezus volgen. ‘Blijkbaar blijven Jezus men sen boeien. Waarom eigenlijk? Jezus heeft nooit een boek geschreven – maar toch zijn er over Hem meer boeken geschreven dan over wie ook. Over heel de wereld verschijnen bijna dagelijks nieuwe boeken over Hem. Jezus heeft ook nooit een lied gemaakt – maar miljoenen mensen zingen al eeuwen dagelijks liederen die over Jezus gaan. Jezus heeft ook nooit een school gesticht – en toch is er geen opleiding die zoveel leerlingen heeft voortgebracht als Jezus. Namen van staatshoofden, uitvinders, kunstenaars, topsporters en publiekssterren komen en gaan – maar de naam van Jezus nemen mensen telkens opnieuw in de mond. Altijd hebben mensen het over Hem: Jezus Christus. Een man die tweeduizend jaar geleden leefde. Grootgebracht in een uithoek van het Romeinse Rijk. Hij werkte maar drie jaar in het openbaar, grotendeels in een gebied dat kleiner is dan de provincie Utrecht. Toch is Hij geen moment uit de aandacht verdwenen, omdat zijn in vloed mensen blijft veranderen. Gek, maar het lijkt wel of Hij leefde om te sterven. Hij werd geëxecuteerd aan een barbaars martelwerktuig, hoewel hij zonder schuld was. Het lijkt erop dat Hij zichzelf vrijwillig uitleverde uit liefde. Maar die liefde was sterker dan de dood, want daar stond Hij na drie dagen weer op – en dat is misschien wel het meest verbazingwekkende. Want Hij heeft daarmee laten zien dat geweld nooit het laatste woord kan hebben’. (Willem de Vink).
Misschien vergis ik me, maar ik heb de indruk dat de klemtoon in plaats van op Pasen steeds meer op het Lijdenverhaal is komen te liggen. Dat spreekt blijkbaar mensen aan, want een woord als Verrijzenis is vaak zo ver van je bed. Op Goede Vrijdag hebben we in coronavrije tijden in onze kerk zelfs drie vieringen: een kruisverhaal voor kinderen, een kruisweg om drie uur en ’s avonds een meditatie over het lijdensverhaal en zingen de jongeren, elk jaar, ook dit jaar, liederen uit de musical ‘Jesus Christ Superstar van Andrew Lloyd Webber en op de tekst van Tim Rice. Het begint me steeds meer te ver bazen dat het lijdensverhaal voor velen meer aanspreekbaar is dan het verhaal van de opstanding.
Mijn herinnering gaat nu terug naar de Goede Vrijdag, 27 maart 2020. Een oude man, kwetsbaar en broos, liep over een groot leeg plein, het St Pietersplein te Rome, lang zaam de trappen omhoog, Paus Franciscus. Omgeven door leegte, met op de achter grond de zwaaiende en loeiende sirenes van politie en ambulances. Hij zou op deze dag zijn zegen ‘Urbi et Orbi’ geven over ons allen. Hij sprak woorden van troost naar ons, naar treurenden en eenzamen. Naar rationele en emotionele mensen, wereldwijd. Het regende, alsof God weende over deze stad en de wereld. En dan klinken die hoopvolle woorden van onze Paus ‘We hebben een anker: door zijn kruis zijn ook wij gered. We hebben een roerganger: door zijn kruis zijn we vrijgekocht. We hebben hoop. Door zijn kruis zijn we genezen en omhelsd, zodat niets en niemand ons kan scheiden van zijn verlossende liefde.’ Belangrijke lieve woorden van troost.
Goede Vrijdag voor velen belangrijker dan de paasnacht? In mijn KRO-tijd was ik op een Goede Vrijdag in Lima, de hoofdstad van Peru. En natuurlijk ben ik naar de San Franciscokerk gegaan om Goede Vrijdag mee te maken. De kerk was stampvol, er stonden zelfs heel veel mensen buiten. Ik had net nog een plaatsje. In het voorportaal van de kathedraal stond een grote doodskist, met daarin een beeld van de gestorven Men senzoon. Op Goede Vrijdag hebben de meeste Peruanen dan ook een vrije dag, alle kerken zitten dan stampvol, terwijl op Paaszaterdag en Paaszondag iedereen weer gewoon aan het werk is! En over Goede Vrijdag gesproken: op de Filippijnen laten dan twaalf mensen zich kruisigen.
In de Goede Week is er blijkbaar veel aandacht voor het lijden van Jezus. Hoe is Jezus van Nazareth aan het kruis gestorven? De meeste mensen die gekruisigd werden, hingen aan touwen, alleen in de ernstigste gevallen werden er spijkers gebruikt. De nagels waren 13 tot 18 centimeter lang en een vierkante centimeter breed. Je kon sterven door een hartstilstand, een fysieke shock of door uitdroging. Doordat het hele lichaamsgewicht aan de armen hangt, kwamen de meesten door verstikking om het leven. Na zo’n soort benauwdheid is ook Jezus van Nazareth door verstikking om het leven gekomen.
Dat was het resultaat van het onderzoek van Prof. Dr. Bob Smalthout, voormalig hoog leraar anesthesiologie aan de Rijksuniversiteit Utrecht, die onderzocht hoe Jezus aan zijn levenseinde was gekomen, en welke processen daar een rol speelden. Dit was zijn conclusie: door verstikking is de Mensenzoon om het leven gekomen, waarschijnlijk in de maand maart van het jaar 29. Toen was de Zoon van God verleden geworden. En zijn lijden trekt nu al eeuwen door de zenuwen van kerk en wereld.
Jezus is dood, Wat gebeurde erna? Deze nacht vieren wij het feest van Zijn opstanding. Het grootste feest van ons kerkelijk jaar. Marcus vertelt hoe drie vrouwen het graf van Jezus bezoeken om zijn lichaam te zalven. De drie vrouwen zijn Maria Magdalena, Maria de moeder van Jakobus en Salome. Ze schrokken vreselijk. Een man in witte kleding zei tegen hen: ‘U zoekt de man die gekruisigd is? Hij is opgewekt uit de dood, hij is niet hier. Kijk, dat is de plaats waar Hij is neergelegd. Ga terug en zeg tegen de leerlingen en tegen Petrus: ‘Hij gaat naar Galilea. Daar zullen jullie Hem zien. Maar de drie vrouwen vluchten weg, bij het graf vandaan, want ze waren bevangen door angst en schrik. Ze waren zo erg geschrokken dat de ze tegen niemand iets zeiden’ (Marcus 16:12-8). Waarom moesten ze naar Galilea om Jezus te zien? In Galilea is het begin van het proces rond Jezus van Nazareth. Als je het niet meer ziet zitten, ga dan weer eens terug naar het be gin. Als mensen jarenlang getrouwd zijn en het af en toe niet zien zitten, ga dan terug naar de dag waarop je in liefde je trouw aan elkaar beloofd hebt. Daar vind je onge twijfeld opnieuw je inspiratie in jullie blijvende liefde voor elkaar.
En de andere evangelisten komen elk met hun eigen verhalen. Stel je voor: Jezus loopt glimlachend naar buiten alsof het een tuinhuisje is, waar je zomaar in en uit kunt gaan! Daarna loopt Jezus in de tuin te schoffelen. Hij loopt zó gewoon door die tuin heen, dat zijn vriendinnen denken dat zij te maken hebben met Hendrik-Jan de Tuinman. Allemaal zonder poespas. Het woord ‘dood’ valt niet eens in het Opstandingsverhaal. Er is geen spoor van een worsteling met de dood te herkennen. Jezus heeft in het graf zijn doodskleren staan op te vouwen als of wij ‘s-morgens ons bed opmaken! De dood heeft niets meer te vertellen, is eenvoudig lucht voor Jezus, telt gewoon niet meer mee!
Ook voor Maria Magdalena werd haar tocht naar het graf van Jezus van een beslissende ommekeer. Huilend liep ze naar ‘t graf. Maar daar werd haar door de engelen aangezegd: Jezus van Nazareth, Hij werd vermoord, maar is verrezen! Maria Magdalena kon haar oren en ogen niet geloven. Was de macht van de dood en de macht van moordenaars dan toch voorgoed gebroken? Hoewel, nog steeds worden mensen overal ter wereld in schijn processen ter dood gebracht. En nog steeds buigen moeders zich over hun dode kinderen en schreeuwen moeders het uit om het kind dat zij hebben voortgebracht. Hoelang moeten mensen blijven schreeuwen tot eindelijk de hemel opengaat? Elke dag opnieuw worden er mensen gekruisigd. Elke dag opnieuw gaan er mensen voor de bijl. Helaas ook hier in ons eigen land…
Een steen voor de ingang, alle hoop vervlogen? Geen enkele toekomst meer? Wie oog in oog heeft gestaan met de dood – een man, een vrouw, een kind verloren – die praat niet meer lichtvaardig over opstaan uit de dood. Wie even heeft gekeken in die bodemloze put, wie de pijn van het gemis aan den lijve heeft ervaren, die hoedt zich wel voor goedkope praatjes en goedkope oplossingen. Zo iemand zegt mèt Thomas: eerst zien en dan geloven! Zo iemand neemt de dood niet van harte, maar wel serieus. En vele jaren later zegt hij: – misschien wel in zijn stoutste droom – dood, waar is je prikkel?
Ergens moet er leven zijn, ergens, ergens… God weet waar. Maar de weg door het leven zou te lang zijn en te zwaar, als we niet zouden mogen leven van dromen en visioenen, van beloften en liederen, van wonderen overal die ongelooflijk te geloven zijn! De weg zou te lang zijn, te zwaar en te onzeker, als we niet de geest deelachtig waren die eeuwiger waait dan de geringe duur van onze eigen jaren, en die langer standhoudt dan de strompelende kracht van onze eigen voeten. Ergens mag er een begin van geloof zijn en groeit de hoop, dat alles vrucht zal dragen, zelfs wat zinloos lijkt als dood en ondergang. Het groeit waar mensen gelouterd zijn, de pijn voorbij, de tranen gedroogd, de moed hervonden. De hoop groeit waar wij elkaar verhalen vertellen, ter herinnering, ter bemoediging. Weet je nog van toen? Weet je nog dat Hij zei dat Hij alles nieuw zou maken! Weet dan ook dat het met jou zal gaan zoals het gegaan is met Jezus van Nazareth, een van die miljoenen ontheemden, waar ze maar mee doen. Die ene recht vaardige uit die miljoenen mensen. Zoon van God wordt Hij genoemd.
Het verrijzenisverhaal gaat vannacht over Jezus, maar niet minder over ons! Dat is aange toond door Hem die zei: hebt elkander lief zoals ik U heb liefgehad! Mens, je bent een onvervangbaar wezen. Je kunt het winnen, zelfs van de dood! Rond de verrijzenis van Jezus samenkomen dit uur, is van Hem te horen krijgen: ‘ach, eigenlijk gaat het vannacht niet zozeer om Mij. Het gaat er om dat alle gerechtigheid volbracht gaat worden: meer levenskansen voor die tallozen die net als ik aan de rand van het leven terecht zijn gekomen’. Zo wordt de dood geen springplank naar duistere diepten van verlorenheid, maar een nieuwe oprit naar het eeuwige leven, en over de dood ‘het nieuwe leven binnen wandelen!’ We mogen er altijd zijn voor elkaar, zoals de verrezen Heer er dag en nacht voor ons is. Ik wens u een zalig Pasen. Als de Grieken na de paasviering de kerk verlaten en ze komen iemand tegen, groeten ze elkaar met de woorden: Christos Anesti, de Heer is waarlijk verrezen!
Deken Ambro Bakker s.m.a.
Deken van Amsterdam
H. Augustinus en H. Urbanus – Ouderkerk aan de Amstel